Kim był św. Tomasz z Akwinu?
Święty Tomasz z Akwinu to postać, która na trwałe wpisała się w historię myśli zachodniej i chrześcijaństwa. Uznawany za jednego z najwybitniejszych filozofów i teologów wszech czasów, jego dokonania nadal inspirują i kształtują współczesne rozumienie relacji między rozumem a wiarą, naturą a łaską, a także samym Bogiem. Jako doktor Kościoła i jeden z filarów filozofii scholastycznej, Tomasz z Akwinu stworzył spójny system myślowy, znany jako tomizm, który stał się fundamentem teologii katolickiej i wywarł ogromny wpływ na dalszy rozwój myśli filozoficznej i teologicznej. Jego integracja filozofii Arystotelesa z doktryną chrześcijańską stanowi przełom, ukazując, że prawda odkrywana przez rozum nie stoi w sprzeczności z prawdą objawioną przez Boga.
Życiorys i pochodzenie
Św. Tomasz z Akwinu, znany również jako Akwinata, urodził się około 1224/1225 roku w szlacheckiej rodzinie w miejscowości Roccasecca, w regionie Kampanii we Włoszech. Pomimo rodzinnych aspiracji do kariery wojskowej lub kościelnej na wysokich szczeblach, młody Tomasz zdecydował się wstąpić do Zakonu Kaznodziejskiego, czyli dominikanów. Ta decyzja spotkała się z oporem rodziny, która próbowała odwieść go od tego wyboru, jednak Tomasz pozostał niewzruszony. Po ukończeniu studiów w Paryżu i Kolonii, gdzie kształcił się pod okiem Alberta Wielkiego, szybko zaczął rozwijać swoje własne, oryginalne myśli. Jego życie było naznaczone intensywną pracą naukową, nauczaniem na uniwersytetach oraz zaangażowaniem w życie Kościoła. Zmarł w opinii świętości 7 marca 1274 roku w Fossanuova, w drodze na Sobór Lyoński.
Poglady i dzieła: rozum i wiara
Filozofia św. Tomasza z Akwinu charakteryzuje się harmonijnym połączeniem rozumu i wiary, traktując je jako dwa odrębne, lecz uzupełniające się sposoby poznania rzeczywistości. Tomasz był przekonany, że prawda objawiona przez Boga nie jest sprzeczna z prawdą osiągniętą przez rozum. Wręcz przeciwnie, uważał, że rozum może pomóc w zrozumieniu i obronie prawd wiary, podczas gdy wiara dostarcza pewnych prawd, które przekraczają możliwości ludzkiego poznania. Jego system filozoficzno-teologiczny, znany jako tomizm, opiera się na konsekwentnym przystosowaniu poglądów Arystotelesa do chrześcijańskiej doktryny teologicznej. W swoich fundamentalnych dziełach, takich jak “Summa contra gentiles” i monumentalna “Summa theologiae”, Tomasz zgłębiał zagadnienia metafizyki, etyki, teologii i prawa, tworząc kompleksową wizję świata i miejsca człowieka w nim. Rozróżniał teologię jako naukę spekulatywną od praktycznej, podkreślając jej rolę w kształtowaniu moralności.
Filozofia Tomasza z Akwinu
Filozofia Tomasza z Akwinu stanowi kamień milowy w rozwoju myśli zachodniej, łącząc w sobie głębokie analizy metafizyczne z troską o rozumowe uzasadnienie podstawowych prawd wiary. Jego podejście, silnie inspirowane Arystotelesem, ale jednocześnie głęboko zakorzenione w chrześcijańskiej tradycji, pozwoliło na stworzenie spójnego i wszechstronnego systemu, który do dziś pozostaje przedmiotem studiów i dyskusji. Akwinata zrewolucjonizował sposób postrzegania relacji między bytem a jego istotą, wprowadzając nowe perspektywy do metafizyki.
Metafizyka i byt
W swojej metafizyce, św. Tomasz z Akwinu przyjął i rozwinął wiele koncepcji Arystotelesa, wprowadzając jednak istotne modyfikacje. Kluczowym dla jego myśli jest rozróżnienie między istnieniem (actus essendi) a istotą (essentia). Tomasz podkreślał, że w każdym stworzeniu istnienie jest czymś dodanym do jego istoty, podczas gdy w Bogu istota i istnienie są tożsame. To właśnie ta koncepcja pozwala mu uzasadnić istnienie Boga jako Pierwszej Przyczyny i Bytu Doskonałego, który jest źródłem wszelkiego istnienia. Rozwinął także koncepcję aktu i możności, stosując je do analizy zmian i ruchu, a także do zrozumienia struktury bytu. Jego metafizyka stanowiła wyrafinowaną syntezę greckiej filozofii i teologii chrześcijańskiej, nadając jej nowy wymiar.
Uzasadnienie istnienia Boga
Jednym z najbardziej znanych wkładów św. Tomasza z Akwinu do filozofii jest jego rozumowe uzasadnienie istnienia Boga. Przedstawił on swoje słynne “Quinque viae”, czyli Pięć Dróg, które mają prowadzić do wniosku o istnieniu Boga. Argumenty te opierają się na obserwacji świata i jego praw, wykorzystując racjonalne wnioskowanie. Pierwsze trzy drogi wywodzą się z ruchu, przyczynowości i konieczności/przypadkowości w świecie, prowadząc do idei Nieruchomego Poruszyciela, Pierwszej Przyczyny i Bytu Koniecznego. Kolejne dwie drogi opierają się na obserwacji hierarchii doskonałości w świecie oraz na porządku i celowości widocznej w naturze, wskazując na Byt Najwyższy i Najdoskonalszy. Te argumenty nie są dowodami w sensie ścisłym, ale raczej racjonalnymi wskazówkami, które mają przekonać do wiary w Boga.
Koncepcje poznania i duszy
Św. Tomasz z Akwinu kładł duży nacisk na koncepcje poznania, uznając, że rozum i wiara są dwiema różnymi, ale uzupełniającymi się dziedzinami poznania. Uważał, że ludzkie poznanie rozpoczyna się od doświadczenia zmysłowego, a następnie rozum abstrakcyjnie wydobywa z tego doświadczenia ogólne pojęcia. W kwestii duszy, Tomasz podkreślał jedność duszy i ciała jako integralnych części człowieka. Dusza jest dla niego formą ciała, zasadą życia i racjonalności, która jednak istnieje niezależnie od niego po śmierci. Jego antropologia podkreśla godność człowieka jako istoty rozumnej, stworzonej na obraz Boga.
Teologia i prawo
W sferze teologii i prawa, św. Tomasz z Akwinu pozostawił po sobie niezwykle bogate dziedzictwo, które nadal kształtuje rozumienie etyki, moralności i organizacji życia społecznego w Kościele i poza nim. Jego systematyczne podejście do kwestii boskich i ludzkich praw stworzyło ramy dla dalszych rozważań i praktyki prawnej.
Nauczanie o prawie wiecznym i naturalnym
Jednym z najbardziej wpływowych elementów teologii i filozofii prawa Tomasza z Akwinu jest jego nauczanie o czterech rodzajach prawa: wiecznym, naturalnym, pozytywnym i boskim. Prawo wieczne jest to Boski rozum, który kieruje całym stworzeniem. Prawo naturalne jest uczestnictwem stworzeń rozumnych w prawie wiecznym, przejawiającym się w podstawowych zasadach moralnych, które człowiek może odkryć za pomocą rozumu. Prawo to nakazuje czynić dobro i unikać zła. Z prawa naturalnego wywodzą się prawo pozytywne, czyli prawa stanowione przez ludzi, które powinny być zgodne z prawem naturalnym, oraz prawo boskie, czyli objawione przez Boga prawdy, które pomagają człowiekowi osiągnąć cel nadprzyrodzony.
Pojęcie grzechu i moralność
W kontekście moralności i pojęcia grzechu, św. Tomasz z Akwinu opierał swoje nauczanie na prawie naturalnym i objawionym. Grzech jest dla niego naruszeniem prawa Bożego, wynikającym z wolnej woli człowieka, który świadomie wybiera zło. Podkreślał znaczenie cnoty jako trwałej dyspozycji do dobrego działania, a także roli łaski Bożej w przezwyciężaniu słabości i dążeniu do świętości. Jego etyka jest teleologiczna, co oznacza, że skupia się na celu, jakim jest szczęście człowieka, osiągane poprzez życie zgodne z prawem Bożym i naturalnym.
Znaczenie i dziedzictwo
Znaczenie św. Tomasza z Akwinu dla Kościoła i całej cywilizacji zachodniej jest nie do przecenienia. Jego myśl, nazwana tomizmem, stanowiła fundament dla rozwoju teologii i filozofii katolickiej przez wieki, a jego wpływ jest widoczny do dziś.
Kanonizacja i rola w Kościele
Św. Tomasz z Akwinu został kanonizowany 18 lipca 1323 roku przez papieża Jana XXII, co było wyrazem uznania dla jego świętości i nauczania. Dodatkowo, w 1567 roku Pius V włączył go do grona doktorów Kościoła, co jest najwyższym tytułem nadawanym teologom i filozofom za wybitny wkład w rozwój doktryny Kościoła. Jego dzieło miało ogromny wpływ na rozwój myśli zachodniej, w tym na encyklikę Leona XIII “Aeterni Patris”, która wezwała do powrotu do filozofii św. Tomasza. Jest on patronem dominikanów, teologów, studentów, szkół katolickich, uniwersytetów i księgarni, co świadczy o jego wszechstronnym wpływie na życie intelektualne i duchowe. Jego atrybutami ikonograficznymi są m.in. anioł, gołąb, infuła, kielich, księga, słońce na piersi, symbolizujące jego mądrość, czystość i boskie natchnienie. Święto ku jego czci obchodzone jest 28 stycznia.
Cześć! Nazywam się Gabriela Adamkiewicz i od ponad 10 lat zajmuję się tworzeniem treści, z czego od 5 lat piszę blogowe artykuły. Pisanie to dla mnie coś więcej niż praca – to moja pasja, która pozwala mi dzielić się wiedzą, inspirować innych i poruszać ważne tematy
